1-"Bir işten maksat ne ise hüküm ona göredir."

Niyetler (maksatlar) ya güzel (hüsnüniyet), veya çirkin (suiniyet) olur.

Hüsnüniyet ile suiniyetin ahlak itibariyle, dünyevi ve uhrevi ahkâm itibariyle büyük tesirleri vardır. Mesela; bir fakire hüsnüniyetle, rızayı hakka ulaşmak maksadıyla yapılan bir yardım, verilen bir sadaka, uhrevi sevaba vesiledir. Mücerred gösteriş ve şöhret kazanmak maksadıyla yapılan yardım, verilen sadaka ise mükâfata vesile olmaz. Çünkü birinci niyet, Hakk için olduğundan bir ahlaki kıymeti haizdir. İkincisi ise boş bir maksatla yapıldığı için kıymet-i ahlakıyeden uzaktır.

Mesela; Bir şahıs lukata (bulunan şey) yi, eğer sahibine iade etmek niyetindeyse, almaya şer'an mezundur. Maksadının harici delili ise, şahit tutması ve lukatayı ilan etmesidir. Lukatayı bu niyetle aldıktan sonra, haber ve kusuru olmaksızın, elindeyken kayıp veya telef olsa tazmin ettirilmez. (Ödettirilmez) Ancak lukatayı kendi mülküne geçirmek maksadıyla alırsa, gasp etmiş olur. Bu durumda lukata elindeyken haber ve kusuru olmaksızın telef ve kayıp olsa tazmini lazım gelir.