Talâk Île Feshin Mahiyetleri Ve Aralarındaki Farklar :


64 - : Talâk ile feshi nikâh, mahiyetterindeki müşterek evsafa na­zaran «zevciyyet rabıtasını izale etmek» den ibaretdir. Mümeyyiz vasıf­lan itibarile ise aralarında - aşağıda işaret edildiği veçhile - bazı fark­lar vardır.

65 - : Zevç tarafından yapılan firkatler, birer talâkdır.

Kezalik : zevç tarafından vukuuna sebebiyet verilib zevce tarafın­dan vukuna sebebiyet verilmesi mümkün olmıyan firkatler de birer ta-İâkdır. Meselâ : Zevcin zevcesini bizzat boşaması bir talâk olduğu gibi zev­cin inniyn. olması sebebile. hâkim tarafından vukubulan tefrik de bir ta= lâkdır.

Meselâ Zevcin tefvizine binaen zevce tarafından ihtiyar edilen mü-\ farekat de bir talâkdır. Çünkü bu tefviz bulunmadıkça zevcenin nefsini tatlika salâhiyeti olamaz.

66 - : Zevcin sebebîyeti olmaksızın yalnız zevce tarafından vücu-de getirilen müfarekatler birer fesih olduğu gibi zevç tarafından vuku bulmakla beraber ayni sebeble zevce tarafından da vücude getirilmesi mümkün bulunan müfarekatler de birer fesindir.

Meselâ : Bir kadının nikâhı noksam mehrden veya ademi kefaetden dolayı velîsinin müracaatile hâkim tarafından izale edilse bununla bir fe­sih hâdisesi vücude gelmiş olur.

Kezalik : Zevç ile zevceden biri, diğerinin usul ve fumundan binle hürmeti müsahereyi mucib bir muamelede bulunarak aralannda firkat vuku bulsa bununla da bir fesih tahakkuk eder.

Kezalik : şahidsiz akid yapılmasından veya hurre üzerine cariyenin nikâh edilmesinden münbais bir fesaddan dolayı vuku bulacak müfare-kâtler de birer t esindir.

Binaenaleyh gerek talâklar ile ve gerek bu fesihler ile zevciyyet ra­bıtası ref ve izale edilmiş olur.

67 - : Talâkların âtiyen de beyan olunacağı üzere hurelere nazaran üç, cariyelere nazaran da iki olmak üzere bir adedi vardır. Yani : bir kimse, hür olan zevcesini müteferrikan veya bir defada olarak üç talâk ile, cariye olan zevcesini de iki talâk ile tatlik edebilir. Her talâkda bu üç veya iki talâkdan biri azalmış olur.

Meselâ : Bir kimse, hür olan menkuhesini bir defa boşayıb tekrar alabilir, ikinci bir defa daha boşayıp yine tekrar alabilir. Fakat üçüncü bir telâk ile bir daha boşadı mı artık alamaz. Meğer ki tahlili şer'î bu­lunsun. Fesihde ise böyle değildir. Bununla talâkın adedi azalmaz. Bina­enaleyh bir kimse, kendi sile zevcesi arasında şahitlerin bulunmaması gi­bi bir sebebden dolayı nikâh fesh edilip de badehu aralarında usulü dai­resinde nikâh tecdit edilse üç talâk hakkına malik olur.

68 - : Bir kimse, bir veya iki talâk ile boşadığı hür zevcesini id­deti içinde tekrar tatlik edebilir. Çünkü iddet içinde zevciyyet minvec-hin kaimdir. Fakat kendisinden ifesih suretile ayrılmış olan kadını id­deti içinde tatlik edemez. Yani : alelitlâk nikâhı fesh edilib iddet bekle­mekde olan bir kadın, talâka mahal olamaz. Fesh, gerek hürmeti mü-ebbedeyi mucib bir selbebden dolayı olsun ve gerek olmasın.

Bu mesele bir kaidei umumiyedir. Şu kadar vari, zevç ile zevce­den birinin dari harbe iltihak etmeksizin irtidadı veya zevcin ihtidası üzerine kitabiyye olmayan gayri muslini zevcenin ihtadan imtinaı aebebile aralarında hâsıl olan firkat, fesihden ibaret olduğu halde bununla mahal-üyeti talâk, mürtefi ve binaberin zevcin talâkı ikaı mümteni olmaz. Bu iki mesele, mezkûr umumî kaideden müstesnadır.

69 - : Celî bir sebebe müstenid olan fesihler, hâkimin hükmüne muhtaç olmaksızın tahakkuk eder. Hafî bir sebebe istinad eden fesih­ler ise hâkimin hükmüne muhtacdır.

Meselâ : Akdi njkâhda fesadı icab eden bir sebeb bulunur veya zevç ile zevce arasında hürmeti müsamereyi mucib bir sebeb vücude gelir ve­ya-zevce-hıyarı itka malik bulunursa aralarında hâkimin hükmüne ihti­yaç görülmcksizin mütareke suretile fesh tahakkuk eder. Çünkü bunlar hissen malûm olacak aşikâr sebeblerdir.

Fakat hiyarı bulûğdan veya kefaetin ademinden veya mehrin nok­sanından dolayı akdi nikâhı fesh etmek, herhalde hâkimin hükmüne mü-tevakkıfdır. Çünkü bunlar, his ile bilinecek keyfiyetlerden olmayıb birer hafî emir bulunmakdadır. Mebsut, Bahsi Raik, Dürri Muhtar, Hindiyye.

« (Eimmei selâseye göre de bazı firkatler talâk, bazıları da fesh sa-,yılır. Fesihlerin bazıları da talâk mahiyetindedir, bunlar ile talâkın adedi

azalmış olur.

Meselâ : Malikîlere göre bir nikâh, başka mezheblere göre sahih olduğu halde kendi mezheblerince fâsid bulunsa bu nikâh, bir talâk olmak

Üzere fesh olunur. Bununla talâkın adedi azalmış olur. Velîsiz akd edilen bir nikâh gibi. Fakat bütün mezheblerce fâsid olan bir nikâh hakkındaki fesh, talâkdan madud değildir. Başkasının menkûhesile veya muteddesile yapılan nikâh gibi. Ridde hâdisesi Malikîlerce kavli meşhua göre talâkı baindir. Şafiî-lere, Hanbelîlere göre ise feshdir. Mezahibi erbea irtidat bahsine de mü­racaat!.. [75]