Reza Sebebiyle Nikahları Haram Olan Kadınlar :


275 - : Rezâ' sebebiyle nikâhları haram olan kadınlar, karabeti ne-sebbiye cihetile nikâhları haram olan kadınlar gibi şu dört sınıfa ayrı­lırlar :

(1) : Usûldür. Bunlar, bir kimsenin süt anası ve süt ana ve baba­sının neseben veya rezâan validelerile üânihaye caddeleridir.

(2) : Fürûdûur. Bunlar, bir kimsenin süt kızları ve süt evlâdının neseben veya rezâan kızlarile ilânihaye hafideleridir.

(3) Süt, baba ve ananın neseben veya rezâan cüzüleridir. Bunlar, bir kimsenin rezâan ana baba bir veya baba bir veyahut ana bir kız kar­deşleri ile rezâan erkek veya kız kardeşlerinin neseben ve rezâan kızları ve ilânihayet hafideleridir.

(4) : Süt baba ve ana tarafından cedlerin neseben veya rezâan cü-zÜleridir. Bunlar da bir kimsenin rezâan ana, baba bir veya baba bir ve­yahut ana bir ammelerile halalarıdır.

Neseben baba ve ananın rezâan valideleri, caddeleri, ve kızkardeş-îeri ile amme ve halaları da bu dördüncü sınıfa dahildirler.

Binaenaleyh bir kimse, meselâ : neseben babasının süt kardeşini veya teyzesini nikâh edemez.

276 - : Yukarıdaki meseleden de anlaşıldığı üzere mür'zia = süt veren kadın, rezîin = süt emen gocuğun süt annesidir, kendisinden rezîi için süt hâsıl ettiği zevci de rezîin süt babasıdır.

iradi süt veren kadınla bu kocasının gerek neseben ve gerek rezâan evlâdı, süt emenin ana baba bir süt kardeşleridir. Ve bu süt verenin baş­ka kocasından olan neseben veya rezâan evlâdı da- bu süt emenin ana bir

kardeşleridir.

Mezkûr kocanın süt veren zevcesinden başka zevcesinden olan ne-aeben veya rezâan evlâdı da bu süt emenin baba bir süt kardeşleridir. Bu kardeşlik, -rlebeni fahl» den neşet etmektedir. Faniden murat, kendisinin tekarrübünden dolayı süt husule gelmiş olan erkektir. 3u meseleye ni­kaha siebezü fahl meselesi» tesmiye etmişlerdir. Velhâsıl : bir çocuk, aütünü emdiği, içtiği kadının bu sütü, hangi erkeğin mukarenetinden rnün-bais ise o erkeğin de rezâan evlâdı bulunur. Haniyye. Hindiyye,

277 - : Bir kimBenin süt babasının neseben ve rezâan erkek ve kız kardeşleri o kimsenin süt amcalarile ammeleridir.

Kezalik mürzianın neaeben ve rezâan erkek ve kız kardeşleri Je rezün süt hal ve halalarıdır. Diğer karibeierini buna kıyas etmeli I.

278 - : Sütlü bir kadın, kocasından boşanıp da iddetini müteakip başka bir erkekle evlenerek ondan çocuk getirse, sütü bu ikinci kocasın­dan olmuş olur. Fakat bu ikinci kocasından çocuk getirmemiş olunca sütü evvelki kocasınmdır. Binaenaleyh bu sütü emen bir çocuk, evvelki kocasının süt çocuğu sayılır.

« (Eimmei selâse ile Zahiriyyeye göre de «lebeni fahl» ile hürmeti nikâh sabit olur. Saîd îbni Müseyyebe, Ebu Seleme tbni Abdir'rahmane, Süleyman îbni Yesare, Nahaî ile Ebu Kiİâbe'ye, ve îmam Şafiîden bir kavle göre ise lebeni fahle itibar olunmaz. Bu, muharrim değildir. Çün­kü rezâ, kadın tarafından olur, erkek tarafından olmaz. El'ımıgnî. Mec-maülenhür. Haniyye.)

(Hanbelî kitaplarından «El'znugnS» de deniliyor ki : bir boşanmış kadın, kendisini boşamış olan kocasından sütü mevcut olduğu halde baş-kasile evlense şu beş halden halî olamaz :

(1) : Birinci kocadan münbais sütih artıp eksilmeyip alâ hâlihî kal­mış, ikinci kocadan da çocuk dünyaya getirmemiş bulunur. Bu halde süt, birinci kocaya aittir. Gerek ikinci kocadan hami mevcut olsun ve gerek olmasın. Bunda hilaf, malûm değildir.

(2) : Birinci kocadan nes'et eden şut, gerek artmış olsun ve gerek olmasın, ve gerek bir aralık kesilip sonra avdet etmiş bulunsun ve gerek asla kesilmiş bulunmasın. İkinci kocadan hami bulunmayınca süt, yine birinci zevce aittir.

(3) : Süt, gerek artsın ve gerek artmasın ye gerek kesilmiş olsun ve gerek olmasın ikinci zevçten çocuk dünyaya gelince süt, yalnız bu ikinci zevce ait bulunur. Çünkü ikinci kocadan vilâdet vukuuile birinci kocadan nıütehassil süt, kesilmiş olur. Çocuğun süte ihtiyacı, bu sütün birinci

rovcten olmasına manidir. İmamı âzam ile îmam Safînin kavileri böyle­dir.

(4) : Birinci zevçten hâsıl olan süt, bakî olmakla beraber ikinci zevc- olan hami sebebile artmış bulunur. Bu halde süt, her iki zevöden ol- olur. İmamı azama göre ikinci zevcden vilâdet vaki olmadıkça bu, yine birinci zevce aittir. İmam Şâfiîye göre ise eğer hami, sütün in­cesine sebep olacak bir hale daha gelmemiş ise bu süt, birinci zevce aittir. Fakat sütün inmesine sebep olacak bir hale gelip de bu sebeple mik­tarı artmış ise bu halde iki kavi vardır. Bir kavle göre bu süt, yine birin­ci zevcindir. İkinci kavle göre do bu süt, her iki zevce aittir.

(5) : Birinci kocadan mütehasâil «üt, kesilip »onra ikinci kocadan olan hami ile toplanmıya başlanmış bulunur. Eu halde süt, Ebubekre gö­re yine iki kocaya aittir. Çünkü süt, esasen birinci kocaya ait idi, hamlin zuhurile avdet etmiş, tekrar nebeana başlamış olacağından bu süt, her iki kocaya izaf edilir. İmam Şafiînin kavilerinden biri de böyledir. Ebüi'-hatabm ihtiyarına göre ise bu süt, ikinci kocaya aittir. İmam Şafiînin bir kavli de böyledir. îmamı azama göre ise bu süt, ikinci zeveden vilâdet vukua gelinceye kadar birinci zevce aittir. Çünkü hami, flütü iktiza et­mez, belki süt, velâdet zamanında çocuğun ihtiyacına mebni yaratılır.)

279 - : Yukarıdaki meselelerden de münfehim olduğu üzere kara­beti nesebiyyeden dolayı nikahlan memnu olan kadınların rezâ'dan do­layı da nikahlan memnudur. Her ne kadar fıkıh kitaplarında bazı müs­tesnalar mezkûr ise de bunlar, haddi zatında birer istisnai münkaü teş­kil ediyorlar, rezâ' hususundaki hürmetin umumiyetine münafi değildir­ler.

Bu müstesnalar, şu aşağıdaki dokuz sınıftan ibarettir :

(1) : Kız ve oğlan kardeşlerin analarıdır ki bunlar, neseben er ve kız kardeşlerin süt analan ve süt kardeşlerin neseb veya rezâ' cihetile valdeleridir.

Meselâ: Zeyd, neseben er kardeşi Amr'in rezâ'an anası Hindden süt emmiş olmayınca Hindi .tezevvüc edebilir. Halbuki bir erkeğin nese­ben kardeşinin neseben validesi, kendisinin öz veya üvey validesi olaca­ğından nikâhı caiz değildir.

(2) : Evlâdın kız kardeşleridir ki bunlar, neseben evlâdın rezâ'an kız kardeşlerile bunların kızlarıdır. Halbuki bir kimsenin neseben evlâdının neseben kız kardeşi, kendisinin ya kızı veya rebîbesi = üvey kızı olaca­ğından nikâhı caiz değildir.

(3) : Evlâdın ceddeleridir ki bunlar, neseben evlâdın rezâ'an cedde-leri ve rezâ'an evlâdın neseben veya diğer mürziadan rezâ'an ceddeleri­dir. Halbuki bir kimsenin neseben evlâdının neseben ceddeleri, kendisi­nin ya anası, veya kain validesi olacağından aralarında nikâh caiz de­ğildir.

(4) : Amcaların ve ammelerin valideleridir ki bunlar, neseben amca veya ammenin rezâ'an valideleri ve rezâ'an amca veya ammelerinin re­zâ'an valideleridir. Halbuki bir kimsenin neseben amca veya ammesinin neseben validesi, kendisinin öz veya üvey caddesi olacağından nikâhı ca­iz değildir.

(5) ; Dayıların ve teyzelerin valideleridir ki bunlar, neseben veya rezâ'an dayı ve teyzen'n süt valideleridir. Halbuki bir kunüonjn nebuuun dayı veya teyzesinin neseben validesi, kendisinin ana bir ceddeai olaca­ğından nikâhı caiz değildir. Nitekim bir kimseye süt ameasiie ammesi­nin ve süt dayısiie teyzesinin neseben validelerini nikâh da haikl değildir. Çünkü bunlar, o kimsenin ya rezâ'an ceddesi veya rezâ'an ceddinin ülger zevcesidir.

(6) : Evlâdın ammeleridir ki bunlar, neseben evlâdın rezâ'an amme­leri ve rez'an evlâdın neseben veya diğer mürziadan rezâ'an ammeleridir. Halbuki bir kimsenin neseben evlâdının neseben evlâdının neseben ammesi, kendisinin kız kardeşi olacağından nikâhı müebbeden haramdır.

(7) : Evlâdın ammelerinin kızlarıdır ki bunlar, neseben evlâdın süt ammelerinin kızlan ve süt evlâdın neseben veya rezâ'an ammelerinin kız­larıdır. Halbuki bir kimsenin neseben evlâdının neseben ammesi kızı, ken dişinin kız kardeşinin kızı olacağından nikâhı ebediyen memnudur.

(8) : Evlâdın kız kardeşlerinin kızlarıdır ki bunlar, neseben evlâdın rezâ'an kardeşlerinin kışları ve rezâ'an evlâdın neseben veya rezâ'an kardeşlerinin kızlardır. Halbuki bir kimsenin neseben ey&dmm neseben kız kardeşleri kızı, kendisinin veya menkûhesinin hafidesi olacağı cihet­le nikâhı müebbeden haramdır.

(9) : Evlâdın evlâdının valideleridir ki, bunlar, neseben evlâdın rezâan evlâdının neseben veya diğer mürziadan rezâ'an valideleridir. Bunların nikâhları caizdir. Halbuki bir kimsenin neseben evlâdının nese­ben evlâdının validesi, oğlunun .menkuhesi olacağından kendisine nikâhı müebbeden haramdır. FtJml'kadir. Bahri Râik. Reddi Muhtar. Dürri Münteka.

Bu esaslar üzerine aşağıdaki meseleler, tefemi eder :

280 - : Süt ana ile süt babanın akribası, süt evlâdın da akribasıdır. Fakat süt evlâdın menkuhesile evlât ve ahfadından bagka akribası, süt ana ile süt babanın akribası değildir.

Binaenaleyh bir kadın, süt oğlunun neseben babasile, dedesile veya kardeşüe evlenebilir.

Kezalik bir kimse, neseben baba bir kardeşinin ana bir kız karde­şini tezevvüc edebileceği gibi neseben kardeşinin süt kız kardeşini de te-zevvüc edebilir.

281 - : Bir kadının emzirdiği bir çocuk, o kadının hiçbir oğlu ile veya kızı ile evlenemez. Bunların, arasında süt kardeşliği vücude gelmiş olur. Fakat bu çocuğun emzirilmeyen diğer kardeşleri, o kadın ile ve onun evlâdile evlenebilirler.

282 - : îki kadından her biri, diğerinin bir çocuğunu emzirdiği tak­dirde yalnız bu çocuklar arasında hürmet sabit olur. Şöyle ki :

Meselâ.: Hindin iki kızından yalnız biri Zeynebden aut emsc, Zeync-bin de yalnız bir oğlu Hindden aüt emse Hind ile Zeynebin diyor kızları, oğulan arasında - başka bir mâni yok ise - nikâh caiz olur. Kak'at bu süt emenler arasında caiz olmaz.

283 - : Rezâ1, zamanın ve mekânın ihtilâfile muhtelif olmaz.

Binaenaleyh bir kadının meselâ: yirmi otuz sene mukaddem do­ğurmuş olduğu çocuklarile yirmi otuz sene sonra süt vermiş olduğu ço­cuklar arasında süt kardeşliği tahakkuk eder.

Kezalik : dari islâmda vukubulan bir rezâ' ile dari harbde vuku bul­muş olan bir rezâ1 arasında da fark yoktur,

284 -:Bir çocuğun müteaddit süt anaları olabilir. Hattâ bir ço­cuğa iki kadının biribirine karıştırılmış olan sütleri içirilmiş olsa yine aralarında rezâ' hükmü sabit olur. Gerek sütlerin miktarları müsavi ol­sun ve gerek olmasın. Çünkü cins, cinse galip olmayacağı cihetle bunlar­da galibiyete, müsavata bakılmaz.

« (Fıkhı Mâlikîde deniliyor ki : iki kadının mahlut sütile hürmet sabit olur.'Miktarları müsavi olsun olmasın. Fakat kadının.sütü su ile, bal, yağ, veya taam ile veya hayvan südile mahlut olunca bakılır : Eğer kadının sütü galip ise hürmet sabit olur ve illâ olmaz.)

286 - Rezâ' ile hürmeti müsahere de sabit olur.

Binaenaleyh bir kimse, sütoğlunun boşadığı zevcesini, metrûkesini nikâh edemez. Bir kadın da süt lnnmn kocasile evlenemez. Çünkü bun­lar, süt kain peder, süt kain valide bulunmuş olurlar.

286 - : Bir kadın, kendisinin henüz çocuk bulunan ortağım emzirse ikisi de zevce haram olur. Bu takdirde o kadın baklandaki hürmet, mu-ebbeddir. Artık o zevcile bir daha evlenemez. Çünkü onun kain validesi olmuş olur. Çocuğa gelince eğer mür'ziası olan o kadın, zevcinin medhu-

lün bihası ise kendisi de o zevce müebbeden haram olur. Fakat medhu-lün bihası değilse müebbeden haram olmaz, o zevç ile nikâhlarını tecdit caiz bulunur.

287 - : Bir kimse, kendi kızının veya herhangi bir kız- kardeşinin süt verdiği bir çocuk ile evlenemez. Böyle bir çocuk nikâhı akında bu­lunsa hemen müebbeden hürmet vaki olur. Çünkü nikâha arız olan rezâ' dahi sabıkan mevcut imiş gibi zevciyetin devamına mani olur.

288 - : Bir kimse, zevcesinin süt kızını veya süt anasını şeh«tle messetse zevcesi kendisine haram otur. Çünkü şehvetle mes ve t&khil, hürmeti musahereyi mucib sebeblerdendir.

289 - : Zinadan hâsıl olan süt ile de hürmeti müsahere sabit, rezâ hükmü carî olur. Binaenaleyh bir kimse, kendi mezniyesinin süt kızını nikâh edemez. Bu kız, o.kimsenin usul ve füruuna da haram olmuş olur.

290 - : Rezâ' iie hürmetin sübutü için süt ananın rnalûmiyetİ lâ­zımdır. Binaenaleyh bir kızı veya bir oğlan çocuğunu bir karyenin birçok kadınları emzirmiş oldukları halde bunlar alettaym bilinmeyip bu hususta bir emare de mevcut olmasa bu kız veya oğlan, başka bir mani bulunmadığı takdirde o karye ahalisinden harhalde birisile evlene­bilir.

291 - : Şek ile hürmeti rezâ', tahakkuk etmez. Binaenaleyh sütü bulunmayan bir kadının memesini ağzına almış olan bir çocuk hakkında rezâ' hükmü sabit olmıyacağı gibi sütü mev­cut olduğu halde çocuğun ağzına süt gidip gitmediğini malûm bulun­madığı takdirde de rezâ', hükmü sabit olmaz. Bedayi. Hindiyye, Dürri Muhtar.

« (Malikîlere göre de haram bir mukarenetle vücude gelen bir süt İle hürmeti rezâ, sabit olur. Velev ki bu mukarenetle neseb sabit olmasın.

Meselâ : zina ile, gasb veya dördüncü zevce üzerine alınan beşinci bir kadıa ile veya başkasının nıu'teddesiie veya nikâhları haram olan ka­dınlardan herhangi birile bile bile vukubulan bir mukarenet üzerine ne­seb sabit olmaz. Fakat bu mukarenetten husule gelen süt ile hürmet sa­bit olur. imam Mâlikin son içtihadı bu veçhiledir. İlk içtihadına nazaran neseb sabit olmayınca rezâan hürmet de sabit olmaz.)

(Şafiîlere göre de nikâhı fâsidden, şüphe ile vukubulan mukare­netten mütevellit süt ile hürmeti rezâ sabit olur. Fakat zinadan müte-hassil süt ile zanî hakkında hürmeti rezâ sabit olmaz. Binaenaleyh bu halde süt emen, mür'zianın süt çocuğu olursa da zaninin olmaz. Şu ka­dar var ki bir kimse için mezniyesinin kendi mukarenetinden hâsıl olan sütiie emzirilmig olan bir kızı nikâh etmek mekruhtur.

Şafiî mezhebine göre de şek ile hürmeti rezâ', sabit olmaz. Meselâ: çocuğun beş defa süt aldığında veya bu beş defanın iki sene hitamından evvel yukubulduğunda şek edilse hürmeti rezâ', tahakkuk etmez. Şu ka­dar var ki bu halde ihtiyata riayet evladır. Tuhfetül'muhtaç.)

(Hanbelî fukahası da diyorlar ki : rezâ'ın vukunda veya adedinde şek edilse bununla rezâ' hükmü sabit olmaz. Belki yakine itibar olunur. Çünkü asi olan, rezâ'ııi ademidir. Şu kadar var ki, gübühatın terki evlâ olduğundan "bu halde diyaneten tevakki icab eder?

Kezalik : erkeklerin ve koyun, ke£i gibi sair zî hayatın sütlerile rezâ' hükmü sabit olmıyacağı gibi hünsayı müşkilin Büdile de bu hüküm sabit olmaz. Çünkü bunun kadın olup olmadığı meşkûktür. KegşafuTkı-nâ\)[32]