Nikahın Mahiyetîni İzah :


87 - : Hanefî fukahası nikahı : «Bîr akiddir ki, kasden mülki müt'ayı ifade eder» tarzında tarif etmişlerdir. Kasden kaydile teserrî-den = cariye edinmekten ihtiraz olunuyor. Çünkü teserrî suretinde asıl maksut mülki rakabedir, mülki müt'a ise bunun zımnında husule gelir. Nikâh suretinde ise mülki rakabe carî değildir, bir kimse nikâh ile zev­cesinin nefsine malik olamaz. Nikâhtan asıl maksat, mülki müt'anın husulidir. Istılah kısmına da müracaat!.

88 - : Nikâh lâfzının lügat itibarile müteaddit mânâları vardır. Ezcümle: zam, cem, tedahül, evlenme - akdi mahsus, vetıy = cinsî mukarenet mânâlarına gelir. Nikâhın bu mânâlarda İstimali hakkın­daki rivayetler, şu veçhile hülâsa edilebilir:

(1) : Nikâh, vetıy ve akdi izdivaç mânâlarında iştiraki lâfzî ile müşterektir. Bu rivayet, muteber değildir. Çünkü iştirak, mecaza na­zaran mercuh ve hilafı asıldır.

(2) : Nikâh, vetıy mânâsında hakikat, akidde mecazdır. Hanefî-

lerin ekserisi buna kaildirler.

(3) : Nikâh, zam ve cem mânâsında hakikattir. Hanefî fukahası bunu tasrih etmişlerdir. Nikâhın bu mânâda hakikat olması, vetıy mâ­nâsında hakikat olmasına münafi görülmemektedir. Çünkü vetıyde da­hi zam ve cem mânâsı vardır. Şu kadar ki zam ve cem, vetı'den eam-dır. Mânâyı eamme mevzu olan bir lâfz ise efradının her birinde haki­kat olarak kullanılır. Nitekim insan lâfzının zeyde, amre, bekre ıtlakı birer hakikattir.

(4) : Nikâh, lügat itibarile vetıy mânâsında hakikat, akid mânâ­sında mecazdır. Lisanı şeriatte ise emr ber aksdir. Yahut her iki mânâda müşterek olmakla beraber akid mânâsında istimali daha ziyadedir. Bu rivayet de mâliki fukahası tarafından dermeyan edilmektedir.

(5) : Nikâh, akid mânâsında hakikat, vetıy mânâsında mecazdır. Bu rivayet, İmam Şefiîye nisbe edilmektedir. Maahaza Şafiî fukahasının beyanına göre nikâh, lügatte zam ve vetıy manasınadır. Şer an akid mânâsında hakikat, vetıy mânâsında mecazdır. Hanbelî fukahasının beya-*hatı da bu veçhiledir.

Nikâhın şer'an hem akid, hem de vetıy mânâsında hakikat olduğu­na kail olanlar da vardır. Mebsuti Serahsî. Fethül'kadîr.

Nikâhın böyle mânâlarındaki ihtilâf'üzerine bazı hukuki meseleler teferrü etmektedir. Bir kısmı ileride görülecektir. [6]