Kıyası celî ile kıyası hafinin kısımları :


465 -: Kıyası celî şöylece iki kısımdır:

(1) : Tesiri zaif, yâni: illeti müessiresi kuvvetsiz bulunan kıyası ce-lîdir. Yırtıcı hayvanların artıklarına kıyasen yırtıcı kuşların artıklarının da murdar olmasına hükm etmek gibi.

(2) : Fesadı zahir, sıhhati gizli olan kıyası celidir. Namazda oku­nan secde âyetinden dolayı icap eden secdei tilâvetin rükûı salât ile eda edileceğine hükm etmek gibi. Çünkü secdei tilâvetten murad, Hak Te-alâ'ya tazim ve inkivadı izhardır. Bu murad ise namazda bir ibadeti maksuda olan rükû ile de hâsıl olur. Binaenalevh bu rükû ile tilâvet sec­desinin de eda edilmiş olmasına hükm, sahihtir.

466 -: Kıyası hafiye gelince bu da şöylece iki kısımdır:

(1) : Tesiri kavi olan kıyası hafidir. Yırtıcı kuşların artıklarının te­miz olduğuna hüküm hu kabildendir. Zira yırtıcı kuşları yırtıcı hayvan­lara kıyas doğru değildir. Yırtıcı hayvanlar, ağızlarile su içerler, lûap-lan suya dökülür, bunların ağızları temiz olmadığından îûapları da te­miz değildir; bu cihetle suyu temizlikten çıkarır. Yırtıcı kuşlar ise gaga-larile yerler, içerler. Gagaları ise kemiktir, temizdir.

(2) : Sıhhati zahir, fesadı gizli olan kıyası hafidir. Tilâvet secdesi­nin rükû ile eda edilemeyeceği hakkındaki kıyası hafî bu cümledendir.

Çünkü zahiren secde rükûa mugayirdir. O hâlde rükû. ile secde ifa edil-miş olamaz. Fakat hakikati hâlde böyle bir mugayeret yoktur. Zira sec­deden murad, Hak Tealâ'ya tevazu ve inkiyaddır, mütekebbirlere karşı da muhalefettir. Bunlar ise namaz içindeki rükû iie de tahakkuk eder.

İmdi kıyası celî ile kıyası hafî, tearuz edince bakılır. Her ikisi mü­savi bir hâlde ise kıyası celî tercih, olunur. Çünkü bunda vechi kıyas, zahirdir.

Kezalik: kıyası celinin ikinci kısmı, yâni: fesadı zahir, sıhhati haü olan kısmı, kıyası hafinin ikinci kısmına, yâni: sıhhati zahir, fesadı giz­li bulunan kısmına tercih edilir.

Kıyası hafiye gelince bunun da birinci kısmı, yâni: tesiri kavi bulu­nan kısmı, kıyası celinin birinci kısmına, yâni: tesiri zaif bulunan kısmı­na tercih olunur. Kuşların artığı meselesinde olduğu gibi. [25]