Mürsel hadislerin nevileri ve hükümleri :


401 -: Mürsel, munkati denilen sünnetler, hadisler dört nev'e ay­rılır. Şöyle ki: (1): Mürseli sahabedir ki, eshabı güzinden bir zatın va­sıtadan bahsetmeyerek doğrudan doğruya Resulü Ekrem'e isnat etmiş olduğu hadistir. Meselâ: İbni Abbas Hazretlerinin rivayet ettiği hadis­lerden birçokları bu kabildendir. Bu zat, zamanı nebevide pek genç ol­duğundan kendisinin bizzat femi saadetten dört veya on şu kadar hadis işitmiş olduğu mervîdir, mütebaki hadisleri Hazreti Ömer'den, Hazreti Ali'den vesair sahabei güzinden işitmiş olduğu hâlde bunları: (Kalenne-biyyü sallâllahü aleyhi vesellem) diye mürsel olarak rivayet etmiştir.

Sahabei kiramın böyle mürsel olarak naklettikleri hadisler, bilicma muteberdir, makbuldür. Çünkü onların hepsi de uduldür, adaletle, is­tikametle maruftur. Naklettikleri hadisleri Resulü Ekrem'den ya biz­zat veya kendileri gibi adaletle, istikametle muttasif olan diğer bir sa-habî veya müteaddit sahabe vasıtasile telâkki etmişlerdir. Artık onların rivayetlerinde şüpheye mahal yoktur. Onları bizzat Resulü Ekrem Haz­retleri tezkiye buyurmuştur.

(2) : İkinci, üçüncü karinelerdeki zevatın irsalidir. Sabinin, ibni Müseyyebin, Hasanı Easrînin vasıta olan sahabîyi, meselâ: İmam Aliyi zikretmek sizin doğrudan doğruya (Kale resulûllah..) diye rivayet et­mesi gibi.

Bu nevi mürseller, Hanefiye indinde hüccettir. İmam Mâlikin ve iki rivayetten birine göre Ahmet ibni Hanbeün ve ekseri mütekelliminin mezhepleri de budur. Zâhirîyeye ve eimmei hadisden bir cemaate göre böyle mürseî bir hadis asla kabul edilmez. İmam Şafiîye göre de böyle mürsel bir hadis, bir âyet ile veya meşhur bir sünnet ile veya kıyasa mu­vafakatle teeyyüt ederse veya ümmet tarafından telâkki bilkabule maz-har bulunmuş olursa veya bu irsale şeyhleri muhtelif iki adi râvî de iş­tirak ederse veya bunun başka bir tarik ile ittisali sabit bulunursa mak­bul olur.

Bu kabil mürselleri kabul eden zevat diyorlar ki: İkinci ve üçüncü karnler = asırlarda adalet, istikamet galiptir. Vasıta bizce meçhul ise de râvîce malûmdur. Râvî, adi ve istikametle maruf olduğundan sika ol­mayan kimseden hadis rivayet edeceğine ihtimâl verilmez. Bu cihetle­dir ki, bu karnlerdeki mürsel hadislerin kabul edilmeleri hakkında âde­ta bir icma vaki olmuş gibidir.

(3) : Üçüncü karnden sonraki asırlardan herhangi birinde adaletle muttasif bir râvînin irsalidir. Bunun makbul olup olmaması hakkında Hanefî imamlarının ihtilâfı vardır. İmam Kerhî, bunun makbuliyetine kaildir. Çünkü râvî, adi ile mâruf olunca itimada lâyık olmayan bir va­sıta ile hadis nakletmez. Böyle bir zat, vasıtanın hâlinden gafil sayıla­maz.

İsa ibni Eban gibi bazı zatlar da müteakip asırlarda sui ahlâkın şu-yuunu nazara alarak bu'kabil mürsellerin kabulüne taraftar bulunma­mışlardır. Meğer ki, bir takım sikat, râvînin müsnedini rivayet ettikleri gibi mürselini de rivayet ve kabul etmekte bulunmuş olsunlar. Çünkü bu rivayet, onun hakkında bir tâdildir ve o mürselin Resulûllaha ittisa­line bir şahadettir.

(4) : Min vechin mürsel, min vechin müsnettir. Meselâ: (Lâ ni-kâhe illâ biveliyyin = nikâh ancak veli vasıtasiyle akdedilebilir) hadi­si şerifini İsrail ibni Yûnus müsnet olarak rivayet etmiş, Şu'be ile Süf-yanı Sevrî ise mürsel olarak nakl eylemiştir. Binaenaleyh bu hadisi şe­rif, Hanefiyeee esasen makbuldür. Şu kadar ki bu, bir haberi ahad-'dir. Âkil bir baliğenin nefsini bizzat tezviç edebileceğini ise âyeti kerimesi nâtıktır. Bu cihetle bu hadisi şerif, daha kuvvet­li bir delile muhalif görüldüğünden bu babda umumî üzere kabul edil­memiştir.

Mürsel hadisleri kabul edenler, bu dördüncü nev'i de kabul etme­mişlerdir. Mürsel hadisleri kabul etmeyenler ise bu nev'in kabul edilip edilemeyeceğinde ihtilâf göstermişlerdir. Bir kısmına göre bu nevi de, makbul değildir. Madem ki, min vechin inkıta vardır. Bu, merviyyün anhi cerhe delâlet eder. Min vechin isnat tâdildir. Cerh ise tâdilden evlâdır. Diğer bir kısma göre ise min vechin irsal hâlinde merviyyün anhin hâli meskût bırakılmıştır. Min vechin isnat ise merviyyün anhin hâlini nâtıktır. Artık sâkit, natıka muarız olamaz.

402 - : Yaktile muhaddisini kiram tarafından süneni nebeviyyc, ahaöisi şerife tamamen zapt edilmiş olduğundan artık öteden beri mu­teber bulunan bir hadis kitabında münderiç, mâruf bir hadisi şerifi : (Kale Resulullahi = Rcsuluîlah demiştir.) veya (rüviye aninnebiyyi ~ peygamberimizden mervîdir) diye rivayet etmek caiz ve makbuldür. Fakat böyle bir kitapta yazılı bulunmadığı hâlde: «Resulullah şöyle buyurmuştur, veya ondan şöyle rivayet olunmuştur» diye rivayet edi­lecek bir hadis, kabul edilemez ve böyle mazbut olmayan bir hadisi ar­tık asrımızdan zamanı nebeviye kadar bir senet ile, bir an'ane ile ri­vayet etmeğe de imkân kalmamıştır. [11]