Kitâb ve Sünnet'te yer alan bir hükmün hangi gerekçeye (vasıf, illet) dayandığı bilinir veya ayrı bir ictihad ile ortaya çıkarılır (tahrîcu'l-menât ictihadı yapılır), sonra aynı gerekçeye sahip bulunan, aynı illet ve vasfı taşıyan bir fiil veya nesneye de aynı hüküm verilirse "kıyâs" ictihadı gerçekleşmiş olur. Hz. Peygamber (s.a.) ictihada izin verirken, ashâbına ictihad eğitimi yaptırırken kıyas ictihadına da izin vermiş ve bunun örnekleri o asırda ortaya çıkmıştır.