kîtab île sünnet arasında müşterek mebhasler :


228 -: Biz, dinî hükümleri Kur'anıkerimin mukaddes nazmından ve sünnetlerin mübarek lâfızlarından, ibarelerinden anlamak ihtiyacın­dayız. Bu cihetle lâfızlar hakkındaki bir takım lisan kanunlarını, bilgile­rini nazara almaya mecburuz. Bu lisan kanunlarına, ilimlerine vukuf sayesinde yalnız Kur'anı mübîn ile süneni nebeviyyenin değil, her türlü yazıların, konuşmaların, düsturların, nizamnamelerin hükümlerine, in­celiklerine de ilmî bir tarzda muttali olmuş oluruz. Binaenaleyh dört kısma ayrılan bu lisan kanunlarını sırasile ve kısaca izah edeceğiz. ŞÖy-le ki:

(1) : Lâfızlar, mânâya vaz'ları itibariyle has, âm, müşterek ve mü-evvel kısımlarına ayrılır ve bunlardan her biri hususî b'ir hükme tâbi olur.

(2) : Lâfızlar, vazolundukları mânâya vazıh bir tarzda delâletleri itibarile zahir, nas, müfesser, muhkem kısımlarına ayrılırlar. Kapalı bir tarzda delâletleri itibarile de hafi, müşkil, mücmel, müteşabih kısımları­na münkasimdirler.

(3) : Lâfızlar, vazolundukları mânâda veya bir münasebetle başka bir mânâda açık veya kapalı bir hâlde istimalleri itibarile de hakikat, mecaz, sarih, kinaye kısımlarına ayrılır.

(4) : Lâfızlar, ne gibi mânâlara delâletleri ve hangi maksatlarla söylenilmiş olduklarına işitenlerin vukufları itibarile de dâl bilibare, dal bü'işare, dal biddelâle, dal biüktiza kısımlarına ayrılır.

Bütün bu kısımlar, sırasile izah olunacaktır.